بخش اول

انسان گاهى بر اثر تزکیه نفس توان درکى پیدا مى کند که مى تواند با دیده دل خود به جهان غیب راه یابد و قسمتى از این جهان را (به مقدار توانایى و قدرت خویش ) مشاهده کند ، و به تعبیر دیگر ، پرده ها کنار مى رود ، و بعضى از حقایق جهان غیب بر او کشف مى شود ، به همان روشنى که انسان با چشم سر خود محسوسات را مى بیند; بلکه به مراتب از آن روشن تر و اطمینان بخش تر است .

این حالت را «مکاشفه » یا «شهود عرفانى» مى گویند .

چنان که قرآن کریم مى فرماید: «کلاّ لوتعلمون علم الیقین * لترونّ الجحیم ; (تکاثر ، 5و6) اگر شما علم الیقین مى داشتید جهنم را مشاهده مى کردید .»

علامه طباطبایى در تفسیر این آیه مى فرماید: از ظاهر آیه به نظر مى رسد که این آیه به مشاهده جهنم در دنیا ، اشاره دارد; مشاهده اى با چشم دل که از آثار ایمان و یقین است .; یعنى ممکن است انسان در دنیا به مرحله اى از یقین برسد که پرده ها از مقابل چشمش کنار رود و بعضى از حقایق عالم غیب را ببیند .

از آنچه در آیات و روایات آمده روشن مى شود که قلب و روح انسان ، همچون آینه اى است که گاه بر اثر غبار گناه و زنگار اخلاق بد ، هیچ حقیقتى را منعکس نمى کند; ولى هنگامى که این گردوغبار با آب توبه شسته ، و زنگارها به وسیله تهذیب نفس زدوده شد و دل صیقل یافت ، حقیقت در آن پرتو افکن و صاحب آن ، محرم اسرار الهى مى شود و پیام هایى را که گوش نامحرمان از شنیدن آن محروم است ، مى شنود و هر قدر ایمان و یقین انسان بالا رود ، و حجاب هایى که بر اثر گناهان و روحیات و صفات زشت ، اطراف دل را مى گیرد کنار زده شود ، حقایق بیشترى از جهان هستى براى انسان مکشوف مى گردد تا آنجا که مى تواند ابراهیم وار بر ملکوت آسمان ها و زمین نظر کند; چنان که در روایتى از پیامبر اکرم (ص ) آمده است : «هر کس چهل روز خود را براى خدا خالص سازد ، چشمه هاى حکمت از قلبش بر زبانش جارى مى شود .